ગુજરાતી કહેવતો અને તેમના અર્થ
-
પાકે ઘડે કાંઠા ન ચડે – યોગ્ય સમયે જે કરવાનું હોય તે ના કરતા પછીના સમયે કરવામાં આવે તો પ્રયત્ન વ્યર્થ નીવડે છે.
-
વાવે તેવું લણે – માણસ જેવું કામ કરે તેવું જ ફળ પ્રાપ્ત કરે છે.
-
ખાડો ખોદે તે પડે – ખોટાં કામો તેનું ખોટું ફળ બદલ રૂપે મળે છે.
-
ઉપર આભ અને નીચે ધરતી – નિરાધાર કે અસહાય સ્થિતિ થવી.
-
ભાવતું હતું ને વૈધે કીધું – મનમાં ઈચ્છા હોય તેવું મળી જાય તેવી સ્થિતિ થવી.
-
જીભને હાડકું ન હોય – જીભ ગમે તે બાજુ વાડી જાય, ન બોલવાનું બોલી જાય.
-
લાલો લાભ વગર લોટે નહિ – કોઈ વ્યક્તિને લાભ થતો હોય ત્યારે જાહેરમાં વિચિત્ર વર્તન કરવા લાગે ત્યારે આ કહેવત વપરાય છે.
-
મા તે મા, બીજા બધા વગડાના વા – આ દુનિયામાં માતાની સરખામણી બીજા કોઈ સાથે થઇ શકે નહિ.
-
લક્ષ્મી ચાંલ્લો કરવા આવે ત્યારે મો ધોવા ન જવાય – આવેલી તક ને જતી ના કરાય.
-
દરદ કરતાં દવા અનિષ્ટ – રોગ કે પીડા કરતા તેનું ઔષધ કે ઉપચાર કષ્ટદાયક હોય છે.
-
ઉઠ પાંચશેરી પગ ઉપર પડ – સામેથી મુશ્કેલી નોતરવી.
-
મોરના ઈંડા ચીતરવા ન પડે – મા – બાપના લક્ષણ સંતાનમાં કુદરતી રીતે જ ઉતરે છે.
-
ઠગ વિદ્યા ઠાઠે નહિ – ઠગની વિદ્યા તકે નહીં –સફળ ન થાય.
-
અધુરો ઘડો છલકાય ઘણો – ઓછી આવડત કે અક્કલ બુદ્ધિવાળો વધારે ડહાપણ ને દેખાવ કરે.
-
પારકી આશ સદાનિરાશ – કોઈ પણ કામ માટે બીજા પર આશા રાખીને બેસીએ કે તે આપનું કામ કરી આપશે, તો મોટે ભાગે આપની આશા ઠગારી નીવડે છે.
-
ગા વાળે ઈ અરજણ – અર્જુને વિરાટનગરની ગાયો પાછી વાળવામાં જે વીરતા બતાવી તેવું વિરતાભર્યું કાર્ય કરનાર વ્યક્તિ જ અર્જુન જેવી નામના મેળવી શકે.
-
બેઠાથી બજાર ભલી – ઘરમાં બેસી રહેવા કરતાં કોઈ પ્રવૃત્તિ કરવી.
-
લખાણું એ વંચાણું – એક વાર લખીને પાકું કર્યું હોય તો એ જ બરાબર છે. એ જ સાચો વ્યવહાર છે.
-
લખીલય છઠ્ઠીના લેખ – બાળકના જન્મ પછી છઠ્ઠા દિવસે વિધાતા એના ભાવિના લેખ લખે છે એવી એક માન્યતા છે. એ છઠ્ઠીના લેખ મિથ્યા થતા નથી એવી માન્યતા છે.
-
એક સાંધીએ ત્યાં તેર તૂટે – એક મુશ્કેલી કે પપ્રતિકૂળતામાંથી માંડ માર્ગ કાઢીએ ત્યાં બીજી અનેક અણધારી મુશ્કેલીઓ ઉભી થાય.
-
આપ મુઆ વિના સ્વર્ગે ન જવાય – સ્વર્ગે જવું હોય તો વ્યક્તિએ પોતે જ મરવું પડે, સુખ સંપત્તિની ઈચ્છા રાખનારે પોતે ખુબ જ પરિશ્રમ કરવો પડે.
-
પડ્યો પોદળો ધૂળ લે – કોઈ વ્યક્તિ કઈ પણ કર્યા વિના એક જ સ્થાને પડી રહીને પણ કાંઈને કઈ પ્રાપ્ત કરતી રહે છે.
-
આપ સમાન બળ નહિ, મેઘ સમાન જળ નહિ – આપબળથી જે કામ સારી રીતે સિદ્ધ થાય તે બીજા પર આધાર રાખવાથી સિદ્ધ થતું નથી.
-
ઉજ્જડ ગામ બાજે ઢોલ – નિર્જન કે વસ્તીવિહોણા સ્થળે જાહેરાત કરવાનો કોઈ અર્થ નથી.
-
છોરું કછોરું થાય પણ માવતર કમાવતર ન થાય – છોકરાં મા-બાપ પ્રત્યેની ફરજ ભૂલી જાય પણ માબાપ પોતાના બાળક ઉપરનો સ્નેહ કદી ભૂલતા નથી.
-
આંખ પાંપણને જોતી નથી –જે પાસે છે એની નોધ જ લેવાતી નથી. જે પોતાનું છે એની જાણે-અજાણે ઉપેક્ષા થતી હોય છે.
-
ડુંગરા રૂઠ્યા ત્યાં શરણું કોનું શોધવું – ડુંગર એટલે પર્વત અને પર્વત પર થતી વનસ્પતિ. ડુંગર ઉજ્જડ થઇ જાય તો પશુ-પક્ષી- માનવ બધાને હાની પહોચે. આમ ડુંગર રૂઠે- વેરણ થાય તો સૌ પ્રાણીઓ નિરાધાર થઇ જાય.
-
માને તો દેવ નહિ તો પથ્થર – સાચી શ્રદ્ધા જ ફળે.
-
હરામનું ખાવું ને મસીદમાં સુવું – આળસુ બની પડી રહેવું.
-
લંગડાનો વૈધ કાણો – વિકલાંગતાની ગત વિકલાંગ જાણે.
-
મરતાને સૌ મારે – નબળા પર સઘળું વીતે.
-
ભણી ગણીને ઊંધાં વળ્યાં – ભણ્યાં પણ ગણ્યા નહિ.
-
વખત તેવા વાજા – સમય પ્રમાણે વર્તવું.
-
વેળા વેળાની છાંયડી – મનુષ્ય કરતાં સમય વધુ બળવાન છે.
-
હોઠ સાજા તો ઉત્તર ઝાઝા – વાણીશક્તિ હોય તો ગમે તે ઉપાય મળે.
-
પગ જોઇને પાથરણું તાણવું – શક્તિ મુજબ કામ કરવું.
-
મહેર ત્યાં લહેર – લાગવગ હોય ત્યાં બધા લાભ લઇ શકાય.
-
પ્રથમ ગ્રાસે મક્ષિકા – શરૂઆતમાં જ વિઘ્ન નડવું.
-
પાઘડીનો વળ છેડે – કામના પરિણામથી જ કામ પરખાય.
-
પાણીમાંથી પોરા કાઢવા – નજીવી ભૂલો શોધ્યા કરવી.
-
ધોળામાં ધૂળ નાખવી – વૃદ્ધાવસ્થામાં લાંછન લાગવું.
-
ઢીમાં હાથ ઘાલવા – કાલાવાલા કરવા.
Gujarati kehvato in Gujarati
1). અક્કર્મીનો પડિયો કાણો : કમનસીબને દૂ:ખ ને દૂ:ખ જ હોય
2). અન્ન તેવા ઓડકાર : સહકાર તેવું વર્તન
3). અણી ચૂક્યો સો વરસ જીવે : એક વાર ઉગરી જનારને ઝટ ઉપાધિ ન આવે.
4). આપ સમાન બળ નહીં ને મેઘ સમાન જળ નહીં : જાતમહેનત સર્વશ્રેષ્ઠ છે.
5). આભ ફાટયું ત્યાં થીગડું કયા દેવું ? : દેવ રૂઠીયાનો, ખૂબ બગડી ગયેલા કામનો, કે પાર વગરના દૂ:ખનો ઈલાજ હોતો નથી.
6). ઉજળું તેટલું દૂધ નહીં : બાહ્ય દેખાવથી છેતરાવું નહીં.
7). ઉતર્યો અમલ કોડીનો : સત્તાધીશો સ્થાન ગુમાવ્યા પછી માન ન આપી શકે.
8). ઊને પાણીએ ઘર ન બળે : કઠણ કામ કરવા વિશેષ શક્તિ જોઈએ.
9). ઊંચે આભ નીચે ધરતી : કઈ આધાર નહી
10). ઊંટે કર્યા ઢેકા તો માણસે કર્યા કાઠકા : એક અમુક મુશ્કેલી ઊભી કરે, તો બીજું એનો એવો જ ઉપાય વિચારે.
11). એક નન્નો સો દુ:ખને હણે : એક વાર ઘસીને ના પાડવાથી બધી મુસીબતો દૂર થાય.
12). એક પંથ ને દો કાજ : એક કામ કરતાં બે કામ થાય.
13). એક મરણિયો સોને ભારે : મરવાને તૈયાર થયેલ માટે કશું અશકય નથી.
14). ઓછું પાત્ર ને અદકું ભણ્યો : અધૂરો ઘડો છલકાય. અસંસ્કારી હોય ને વધુ ભણેલો હોય તે વધુ ડોળ કરે.
15). કળથી થાય તે બળથી ન થાય. : બળ કરતાં બુદ્ધિ ચડે.
16). કામ કર્યું તેણે કામણ કર્યા : કામ કરનાર સૌને પ્રિય લાગે
17). કામ કામને શીખવે : ન આવડતી વસ્તુ પણ ધીરજથી હાથમાં લેવાથી અવડાવવા માડે.
18). કાળ જાય ને કહેણી રહે. : તક કે અવસરે તે પ્રમાણે ન વર્તીએ તો તે શોભે નહીં ને પાછળથી સંભાળવવું કાયમ રહે.
19). કુંભાર કરતાં ગધેડા ડાહ્યા : શેઠ કરતાં ગુમાસ્તા વધ્યા.
20). કોલસાની દલાલીમાં હાથ કાળા : દુર્જન સાથે કામ પાડવાથી કલંક લાગે છે.
21). ખાખરાની ખિસકોલી સાકરનો સ્વાદ શું જાણે ? : કઈ અનુભવ હોય નહીં ને અનુભવીનો ડોળ કરે તે ખોટો.
22). ખાળે ડૂચા ને દરવાજા મોકળા : એક પૈસાની ચિંગુસાઈ કરવી ને રૂપિયો વાપરતાં સહેજ પણ ન અચકાવું.
23). ખોટો રૂપિયો વધારે ચળકે : ઓછો જ્ઞાની ભારે જ્ઞાની હોવાનો દેખાવ કરે.
24). ગરજ સરી એટલે વૈદ વેરી : સ્વાર્થ પૂરો થતાં સબંધ છૂટે.
25). ગામમાં પેસવાના સાંસા ને પટેલને ત્યાં ઉના પાણી : શેખચલ્લી જેવા વિચારો કરવા નકામા.
26). ઘર ફૂટયે ઘર જાય : અંદર અંદર મતભેદ પડતાં શત્રુ ફાવે.
27). ઘરની મરઘી દાળ બરાબર : ઘરની વસ્તુઓની કોઈ કદર કરતું નથી.
28). ઘરનો જોગી જોગટો : પારકું તેટલું સારું ને પોતાનું તે ખરાબ.
29). ઘાણીનો બળદ ઠેરનો ઠેર : ગોળગોળ ફરે તે પ્રગતિ કર્યા વિના હોય ત્યાં જ રહે.
30). ઘેરઘેર માટીના ચૂલા : કોઈ કુટુંબ તકરાર વિહોણું ન હોય.
31). ચડ જા બેટા શૂળી પર : વહાલ દેખાડીને કાસળ કાઢવું.
32). ચમડી તૂટે પણ દમડી ન છૂટે : દૂ:ખ સહન કરે પણ ધન ન વાપરે.
33). ચોર કોટવાળને દંડે : હરામી માણસ ન્યાયની વાત કરે.
34). છછુંદરીના છયે સરખાં : કોઈમાં વિશેષ ગુણ નહીં.
35). છાણના દેવને કપાસિયાની આંખો : યોગ્યતા મુજબ સત્કાર કરવો.
36). છાશમાં માખણ જાય અને વહુ ફૂવડ કહેવાય : નુકસાન ખમવુ ને મૂરખ દેખાવું.
37). છાશ લેવા જવી ને દોણી શું કામ સંતાડવી : એવું કઈ ન કરવું કે જે છુપાવવું પડે.
38). છીડે ચડ્યો તે ચોર : ચોરીની જ્ગ્યાએ પકડાય તે ચોર.
39). જર ચાહ્ય સો કર : પૈસાથી બધુ થાય.
40). જાત વિના ભાત પડે નહિ : સારાં જ સારી વસ્તુ ગ્રહણ કરે.
41). જીવતો નર ભદ્રા પામે. : જીવતો નર ગમે ત્યારે પણ સુખી થાય.
42). જે ગામ જવું નહિ તેની શી વાત ? : જે કામ ન કરવું તેની શી કથા?
43). જેટલા ભોગ તેટલા રોગ : બહુ ભોગનું પરિણામ અનેક રોગમાં આવે.
44). જે મોઢે પાન ચાવ્યા તે મોઢે કોયલા કેમ ચવાય ? : એક વાર વચન આપ્યું તે કેમ ઉથાપાય ?
45). જેવી દૃષ્ટિ તેવી સૃષ્ટિ : જેવા પોતે તેવા બીજા
46). જેવો દેશ તેવો વેશ : રહીએ ત્યાંના રીતરિવાજ અપનાવવા.
47). ટકે શેર ભાજી; ટકે શેર ખાજા : સારું નરસું સૌ સરખું.
48). ડૂબતો માણસ તરણું ઝાલે : બચવું મુશ્કેલ હોય ત્યારે તુચ્છ વસ્તુ પાન સ્વીકારે.
49). ઢમ ઢોલ માંહી પોલ : બહારથી સારું અંદરથી ખરાબ.
50). તરત દાન ને મહાપુણ્ય : ધરમના કામમાં ઢીલ શી ?
51). થઈને રહીએ તો પોતાનાં કરી લઈએ : આવડત હોય તો સૌને વશ કરી શકાય.
52). દામ કરે કામ : પૈસાથી બધુ થઈ શકે.
53). દીવા પાછળ અંધારું : પ્રમાણિક સજ્જનનાં અમલ પછી પણ અન્યાય તેમજ જુઠનું ચલણ.
54). દુ:ખનું ઓસડ દહાડા : શોક દૂર કરવાનો ઉત્તમ ઈલાજ ધીરજથી સમય પસાર કરવો તે છે.
55). દૂધનો દાઝ્યો છાશ પણ ફૂંકી ફૂંકીને પીએ : એકવાર કડવો અનુભવ થયા પછી ભય ણ હોય ત્યાં પણ ભય દેખાય.
56). દોરડી બળે પણ વળ ન છોડે : ગમે તેવી મુશ્કેલીમાં પણ માણસનો અસલ સ્વભાવ ન જાય.
57). ધોબીમો કૂતરો નહિ ઘરનો કે નહિ ઘાટનો : બેય પક્ષને પ્રસન્ન રાખવા મથનાર નિષ્ફળ જાય.
58). નગારામાં પીપૂડીનો અવાજ કયા સંભળાય ? : મોટાઓમાં નાનાઓનું કોણ સાંભળે ?
59). નવરો નખોદ વાળે : કામ ધંધા વિનાનો નવરો માણસ નુકશાન કરે.
60). નાચવું નહિ ત્યારે આંગણું વાંકું : કામ કરતાં આવડે નહિ ને ખોટું બહાનું બતાવવું.
61). ડાંગે માર્યા પાણી જુદા ન પડે : એક લોહિયામાં ઝટ કુસંપ ન કરાવી શકાય.
62). નાદાનની દોસ્તી જીવનું જોખમ : કમઅક્કલ વ્યક્તિ સાથેની મિત્રતા નુકશાનકારક છે.
63). નાનો તોપણ રાઈનો દાણો : નાનો પણ શક્તિશાળી
64). નેવનાં પાણી મોભે ન ચડે : અશકય શક્ય ન બને.
65). પગ જોઈને પાથરણું તાણો : શક્તિ જોઈને કામ કરો.
66). પડે તે ચડે ને ભણે તે ભૂલે : માણસ માત્ર ભૂલને પાત્ર
67). પડ્યો પોદળો ધૂળ ઊંચકયા વિના ન રહે : જ્યાં જાય ત્યાં લાભ શોધે.
68). પહેલું સુખ જાતે નર્યા : તંદુરસ્તી એ પ્રથમ સુખ.
69). પાડાને વાંકે પખાલીને ડામ : એકને વાંકે બીજાને સજા.
70). પુત્રના લક્ષણ પરણામાંથી : સાચું સ્વરૂપ શરૂવાતથી જ દેખાય.
71). પૂછાતા નર પંડિત : પૂછીએ તો જાણીએ
72). પેટનો બળ્યો ગામ બાળે : પોતાના દૂ:ખે સૌને દૂ:ખમાં નાખે.
73). પ્રાણ અને પ્રકૃતિ સાથે જ જાય. : સ્વભાવ બદલવો મુશ્કેલ છે.
74). ફરે તે ચરે; બાંધ્યું ભૂખે મરે : પુરુષાર્થ વિના આળસુ થઈ બેસી રહેનાર વ્યક્તિ કડી સુખી ન થાય.
75). બળિયાનાં બે ભાગ : બળવાન વધુ લાભ મેળવે.
76). બાપ તેવા બેટા ને વડ તેવા ટેટા. : વસ્તુના મૂળ કારણનાં ને વસ્તુના બંનેનાં ગુણ સરવાળે તો સરખા જ હોય.
વોટ્સએપ ગ્રુપમાં શેર કરો