ધોરણ ૪ આસપાસ (પર્યાવરણ) પાઠ : ૦૫ અનીતા અને મધમાખીઓ

ઉત્તર : બોચાહા

૨. અનીતાનું ગામ કયા રાજયમાં આવેલું છે ?
(A) બિહાર 

ઉત્તર : A

(D) મહેમદાવાદ
ઉત્તર : C

૪. અનીતા કોની સાથે રહે છે ?
ઉત્તર : અનીતા તેનાં માતા – પિતા અને બે નાના ભાઈઓ સાથે રહે છે.

૫. અનીતા હાલમાં શું કરે છે ?
ઉત્તર : અનીતા કૉલેજમાં ભણે છે સાથે સાથે નાનાં બાળકોને ભણાવવાનું તથા મધમાખીઓને ઉછેરવાનું કામ પણ કરે છે.

૬. નાની હતી ત્યારે અનીતાએ કર્યું કામ કરવું પડતું હતું ? 

(D) ભેંસો ચરાવવાનું
ઉત્તર : C

૭. અનીતાનાં માતા – પિતાને શું નહોતું ગમતું ?
ઉત્તર : અનીતાનાં માતા – પિતાને છોકરી શાળાએ જાય તે નહોતું ગમતું.

૮. શાળામાં જતી, ભણીગણી આગળ વધતી છોકરીઓ માટે અનીતા ખુશવાહ એક આદર્શ છે. (√ કે X)
ઉત્તર : √

૯. અનીતા શાળાના પ્રથમ દિવસે શા માટે રડી હતી ? 

ઉત્તર : અનીતાનાં માતા – પિતા ઇચ્છતા ન હતાં કે તે શાળાએ જાય. છતાં તે એક દિવસ શાળામાં પહોંચી ગઈ અને બાળકોની પાછળ ચૂપચાપ બેસી ગઈ. તે શાળામાં ખુશ હતી. પરંતુ તેણે જયારે પોતાનાં મા-બાપને શાળાની વાત કરી ત્યારે તેમણે શાળાએ જવાની ચોખ્ખી ના પાડી દીધી. આથી, પોતાને શાળાએ જવા નહીં મળે તેમ વિચારી અનીતા રડી.

૧૦. અનીતાને શાળામાં મોક્લવા માટે તેનાં માતા – પિતાને કોણે રાજી ક્યાં ?
(A) ખનીતાએ

ઉત્તર : C

૧૧. શાળાના શિક્ષકે શું કહીને અનીતાને શાળાએ મોકલવા તેનાં માતા – પિતાને મનાવ્યાં ?
ઉત્તર : “ધોરણ – આઠ સુધી ભલાવવામાં તમારે કાણી પાઈ પણ ખચવાની નથી. ભણવું એ દરેક બાળકનો અધિકાર છે.” આમ કહીને શાળાના શિક્ષકે અનીતાનાં માતા – પિતાને અનીતાને શાળાએ મોકલવા માટે સમજાવ્યાં.

૧૨. અનીતા ભણવામાં ખૂબ હોશિયાર છોકરી હતી. ( √ કે ×)
ઉત્તર : ×

૧૩. તમને ભણાવવા માટે તમારાં માતા – પિતાએ કઈ કઈ વસ્તુઓ માટે ખર્ચ કરવો પડે છે ?
ઉત્તર : સામાન્ય રીતે બાળકોને ભણાવવા માટે માતા – પિતાએ નીચે મુજબના ખર્ચ કરવા પડે છે. પાઠચપુસ્તકો – નોટબુકનો ખર્ચ, યુનિફોર્મનો ખર્ચ, સ્ટેશનરીનો ખર્ચ, બાળકો ખાનગી શાળામાં ભણતાં હોય તો શાળાની ફી, શાળા દૂર હોય તો જવા આવવા માટે વાહનનો ખર્ચ વગેરે ખર્ચા કરવા પડે છે.

૧૪. શાળામાં ગણવેશ હોવો કેમ જરૂરી છે ? સમજાવો.

ઉત્તર : શાળામાં ભણતા દરેક વિદ્યાર્થીઓ એક્સરખી આર્થિક પરિસ્થિતિમાંથી આવતા નથી. આથી, જો ગણવેશ ન હોય તો વિદ્યાર્થીઓ પોતાની પરિસ્થિતિ પ્રમાણે કપડાં પહેરે, જે વિદ્યાર્થીઓમાં અસમાનતાનો ભાવ ઉતપન્ન કરે છે. જયારે ગણવેશને કારણે દરેક વિદ્યાર્થીમાં સમાન હોવાનો ભાવ પ્રગટે છે; વળી ગણવેશ એ શાળામાં શિસ્ત માટે પણ જરૂરી છે, ગણવેશ એ શાળાની એક ઓળખ પણ બની રહે છે. માટે શાળામાં ગણવેશ હોવો જરૂરી છે.

(D) ૬
ઉત્તર : C

(D) આપેલ તમામ કાર્યો કર્યા
ઉત્તર : B

૧૭. અનીતા શા માટે નાનાં બાળકોને ભણાવવા લાગી ? 

ઉત્તર : અનીતાને પાંચમું ધોરણ પાસ કર્યા પછી ખબર પડી કે હવે ભણવાનો ખર્ચ વધશે. વળી માતા-પિતા તો અનીતાને ભણાવવા તૈયાર ન હતાં અને જો તેના ભણવા પાછળ વધુ ખર્ચ કરવાની જરૂર પડે તો તેઓ કદાચ અનીતાને ન ભણાવે. પરંતુ અનીતાને ભણવું હતું. તેથી તેણે બીજાં બાળકોને ભણાવવાનું શરૂ કર્યું. જેથી તેને થોડાક રૂપિયા મળે અને તે પોતાનો ભણવાનો ખર્ચ ઉપાડી શકે.

૧૮. માત્ર વધુ પૈસાવાળા ધરનાં બાળકોને જ ભણવાનો હક છે. (√ કે ×)
ઉત્તર : ×

૧૯ .___ સુધી મફત ભણાય .
(A) ૪

(D) ૮
ઉત્તર : D

૨૦. બાળકોના શિક્ષણનો અધિકાર શું છે ?
ઉત્તર : બાળકોને ધોરણ -૮ સુધીનું પ્રાથમિક શિક્ષણ મફતમાં મેળવવાનો હક ( અધિકાર ) છે અને આ માટે સરકાર પ્રાથમિક શાળાઓ ખોલી બાળકોને શિક્ષણ આપે છે.

૨૧. અનીતાનાં માતા તેને ભણવામાં કૅવી રીતે મદદ કરતાં હતાં ?
ઉત્તર : અનીતાનાં માતા ઘરનાં બધાં કામ કરી લેતાં હતાં, જેથી અનીતાને ભણવા માટે વધુ સમય મળી રહે. આ રીતે તેઓ અનીતાને ભણવામાં મદદ કરતાં.

૨૨. અનીતા માત્ર છોકરાઓને જ શાળાએ મોકલવાનું કહેતી હતી. (√ કે ×)
ઉત્તર : ×

૨૩. અનીતા અન્ય લોકોને શું સમજાવતી હતી ?
ઉત્તર : અનીતા અન્ય લોકોને પોતાની છોકરીઓને શાળાએ ભણવા મોકલવા માટે સમજાવતી હતી.

૨૪. અનીતા રહેતી તે વિસ્તારમાં ક્યા ફળનાં વૃક્ષો ઘણાં હતાં ?
(A) સફરજન

(D) દ્રાક્ષ
ઉત્તર : C

૨૫. લીચી વૃક્ષનાં ફૂલો કોને ખૂબ ગમે છે ?
(A) વાંદરાને

(C) મચ્છરને
(D) મધમાખીને
ઉત્તર : D

૨૬. બોચાહા ગામમાં સરકાર કયા વ્યવસાય માટેની તાલીમ આપતી હતી ?
ઉત્તર : બોચાહા ગામમાં સરકાર મધમાખી ઉછેરવાના વ્યવસાય માટેની તાલીમ આપતી હતી.

૨૭. મધમાખી ઉછેરની તાલીમમાં મોટે ભાગે પુરુષો જ હતા. (√ કે ×)
ઉત્તર : √

૨૮. મધમાખી ઉછેરની તાલીમ લેનાર એક માત્ર છોકરી _____ હતી.
ઉત્તર : અનીતા

૨૯. મધમાખી કયારે ઈડાં આપે છે ?
(A) સપ્ટેમ્બરથી નવેમ્બર

(D) નવેમ્બરથી ડિસેમ્બર
ઉત્તર : B

૩૦. મધમાખી ઉછેર માટે કયો સમય સારો ગણાય ? કેમ ?
ઉત્તર : મધમાખી ઉછેર માટે ઑક્ટોબરથી ડિસેમ્બર મહિનાનો સમય સારો ગણાય. કારણ કે, આ મહિનામાં મધમાખીઓ ઈંડાં મૂકે છે.

૩૧. તમે કોઈ જીવજંતુને ફૂલની નજીક જોયાં છે ? તેમનાં નામ લખો.
ઉત્તર : હા, અમે પતંગિયું , મધમાખી , ભમરો વગેરે જીવજંતુઓને ફૂલની નજીક જોયાં છે.

૩૨. પતંગિયું, મધમાખી કે ભમરા ફૂલોની નજીક કેમ આવે છે ?
ઉત્તર : પતંગિયું, મધમાખી કે ભમરા ફૂલોમાંથી તેનો રસ ચૂસવા નજીક આવે છે.

૩૩. મધમાખી જ્યારે ઊડે છે ત્યારે કેવો અવાજ આવે છે ?
ઉત્તર : મધમાખી જયારે ઊડે છે ત્યારે ભન … ભન … ભન…. ભન , .. અવાજ આવે છે.

૩૪. બોચાહા ગામ અને તેની આસપાસના વિસ્તારના લોકો મધમાખી ઉછેર કેમ કરે છે ?
ઉત્તર : મધમાખી ફૂલોનો રસ ચૂસી મધ બનાવે છે. બોચાહા ગામ અને તેની આસપાસના વિસ્તારમાં લીચીનાં ઘણાં વૃક્ષો છે. લીચીનાં ફૂલો મધમાખીઓને ખૂબ ગમતા હોવાથી તે આ ફૂલોનો રસ ચૂસે છે. વળી, અહીં સરકાર પણ મધમાખી ઉછેરવાની તાલીમ આપતી હોવાથી અહીંના ઘણા લોકો પૈસા કમાવવા મધમાખી ઉછેરવાનું કામ કરે છે.

૩૫. મધમાખી ઉછેરનું કામ શરૂ કરવાના પૈસા અનીતાએ કેવી રીતે ભેગા કયાં ?
ઉત્તર : મધમાખી ઉછેરનું કામ શરૂ કરવાના પૈસા અનીતાએ નાના બાળકોને ભણાવીને ભેગા કર્યા.

૩૬. મધમાખી ઉછેર માટે અનીતાએ કેટલા રૂપિયા ભેગા કર્યા ?
(A) ૨ooo

(B) ૩ooo

(C) ૪ooo

(D) ૫ooo
ઉત્તર : D

૩૭. મધમાખી માટેની એક પેટીની કિંમત ____ રૂપિયા હતી.
ઉત્તર : ૨ooo

૩૮. અનીતાએ કેટલી પેટીથી મધમાખી ઉછેરની શરૂઆત કરી ?
(A) ૧

(B) ૨

(C) 3 

(D) ૪
ઉત્તર : B

૪૦. પેટી ખરીદતાં વધેલા રૂપિયાનું અનીતાએ શું કર્યું ?
ઉત્તર : પેટી ખરીદતાં વધેલા રૂપિયામાંથી અનીતાએ મધમાખીઓ માટે ચાસણી બનાવવા માટે ખાંડ અને મધપૂડાને ચોખ્ખો રાખવાની દવા ખરીદી.

૪૦. મધમાખી ઉછેરના કામમાં કઈ મુશ્કેલી નડતી હતી ?

ઉત્તર : મધમાખી ઉછેરના કામમાં કેટલીક વાર માખીઓ ડંખ મારતી હતી, જેને કારણે શરીરના અંગો સૂજી જતાં અને પીડા થતી હતી.

૪૧. મધમાખી ડંખ મારે ત્યારે લોકો શું કરે છે ?
ઉત્તર : મધમાખી ડંખ મારે ત્યારે લોકો તેના પર ખાવાનો સોડા કે ટૂથપેસ્ટ લગાવે છે.

૪ર. લીચીના વૃક્ષને કયા માસમાં ફૂલ આવે છે ?
(A) ઓક્ટોબર

(B) જાન્યુઆરી

(C) ફેબ્રુઆરી

(D) માર્ચ
ઉત્તર : C

૪૩. અનીતા તેની પેટીઓ ક્યાં મૂકતી હતી ?
ઉત્તર : અનીતા તેની બધી પેટીઓ લીચીના વાડા પાસે મૂકતી હતી.

૪૪. એક પેટીમાંથી આશરે કેટલા કિગ્રા મધ મળતું હતું ?

(A) ૧૦ કિગ્રા

(B) ૧૨ કિગ્રા

(C) ૨૦ કિગ્રા

(D) ૧૫ કિગ્રા
ઉત્તર : B

૪૫. હાલમાં અનીતા પાસે કેટલી પેટીઓ છે ?
(A) ૨૦

(B) ૨૨

(C) 30

(D) ૪o
ઉત્તર : A

૪૬. અનીતાની ૨૦ પેટીઓની કુલ કિંમત કેટલી થાય ? 

ઉત્તર : અનીતાની ૨૦ પેટીઓની કિંમત ૨૦ x ૨૦૦૦ રૂપિયા એટલે કે ૪૦૦૦૦ રૂપિયા થાય છે.

૪૭. અનીતાની કોલેજ ____કિમી દૂર શહેરમાં છે .
ઉત્તર : ૫

૪૮. અનીતા કેવી રીતે કોલેજ જતી હતી ?
(A) બસમાં

(B) સાઇકલ પર

(C) રેલવેમાં

(D) રિક્ષામાં
ઉત્તર : C

૪૯. અનીતા ગામસભામાં જઈને દરેકને ____ ના મહત્વની વાત સમજાવે છે.
ઉત્તર : ભણતર

૫૦.અનીતા શું બનવા માગે છે ?
(A) શિક્ષક

(B) મધની મોટી વેપારી

(C) ગ્રામસેવક

(D) સરકારી ઓફિસર
ઉત્તર : B

૫૧. અનીતા લોકોને મધની કિંમત કેવી રીતે અપાવવા માગતી હતી ?
ઉત્તર : અનીતા મધની મોટી વેપારી બનીને લોકોને મધની પૂરતી કિંમત અપાવવા માગતી હતી.

૫ર. અનીતાને ૧ કિગ્રા મધના ___ રૂપિયા મળે છે.
(A) ૪૫

(B) ૩પ

(C) ૪૨

(D) ૫૫
ઉત્તર : B

૫૩. તમારા વિસ્તારમાં ૧ કિલો મધનો ભાવ ___ રૂપિયા છે. (નમૂનારૂપ ઉત્ત૨)
ઉત્તર : ૨૫o

૫૪. જથ્થાબંધ માલના વેપારી શું કરે છે ?
ઉત્તર : જથ્થાબંધ માલના વેપારી વસ્તુનું ઉત્પાદન કરતા લોકો પાસેથી વસ્તુઓ ખરીદે છે અને નાના નાના વેપારીઓને તે વસ્તુઓ વેચે છે.

૫૫. જથ્થાબંધ માલના વેપારીની શું જરૂર છે ? ઉદાહરણ સાથે સમજવો.
ઉત્તર : મધમાખી ઉછેરી મધ એકઠું કરનાર ઘરે – ઘરે ફરીને મધ વેચવા જાય તો ખૂબ જ સમય જાય. તે પોતે નાના – નાના વેપારીને ત્યાં મધ વેચવા જાય તો પણ તેનો સમય બગડે અને ખર્ચ વધે. આથી તે જથ્થાબંધ માલના વેપારીને પોતાનું બધું મધ વેચી દે છે. અને આ વેપારી નાના દુકાનદારોને મધ વેચે છે. આ દુકાનોમાંથી આપણે મધ ખરીદી શકીએ છીએ. આમ, જથ્થાબંધ માલના વેપારીએ માલ ઉત્પન્ન કરનાર અને ગ્રાહક વચ્ચેની અગત્યની કડી છે.

૫૬. તમારા ઘરમાં મધનો ઉપયોગ શેના માટે થાય છે ? 

ઉત્તર : અમારા ઘરમાં મધનો ઉપયોગ પૂજામાં, દવા માટે તથા રોટલી – ભાખરી પર ચોપડીને ખાવા માટે થાય છે.

૫૭. ‘છોકરી ન ભણવી જોઈએ’ અનીતાનાં માતા – પિતાનો આ વિચાર બદલાયો હોય તેની સાબિતી આપતાં ઉદાહરણ આપો.

ઉત્તર : (૧) અનીતાનાં માતા – પિતાએ અનીતાને કોલેજમાં પણ જવા દીધી.

(૨) અનીતાનાં માતા અનીતાને ભણવામાં વધુ સમય મળૅ તે માટે ઘરનાં બધાં કામ જાતે જ કરવા લાગ્યાં.

૫૮. દરેક મધપૂડામાં એક કરતાં વધારે રાણી માખી હોય છે. (√ કે ×)
ઉત્તર : ×

પ૯. મધપૂડામાં ઈંડાં ___ મૂકે છે.
ઉતર : રાણી માખી

૬૦. મધપૂડાની મોટા ભાગની માખીઓ કામદાર માખીઓ હોય છે. (√ કે ×)
ઉત્તર : √

૬૧. રાણી માખી આખો દિવસ કામ કરે છે . (√ કે ×)
ઉત્તર : ×

૬૨. મધપૂડામાં મધનો સંગ્રહ કરવા માટે કઈ માખી ઉપયોગી છે ?
ઉત્તર : મધપૂડામાં મધનો સંગ્રહ કરવા માટે કામદાર માખી ઉપયોગી છે.

૬૩. જ્યારે માખી રસવાળું ફૂલ શોધી લે ત્યારે તે શું કરે છે ?
ઉત્તર : જયારે એક માખી રસવાળું ફૂલ શોધી લે ત્યારે બીજી માખીઓને જણાવવા ખાસ પ્રકારનું નૃત્ય કરે છે.

૬૪. ____ માખીઓ વગર મધપૂડામાં રસનો સંગ્રહ શક્ય નથી.
ઉત્તર : કામદાર

૬૫. ટૂંક નોંધ લખો : મધમાખી અને મધપૂડો
ઉત્તર : મધમાખી મધપૂડામાં રહે છે. મધપૂડામાં એક રાણી માખી હોય છે, જયારે અન્ય કામદાર માખીઓ હોય છે. કામદાર માખીઓ ફૂલોમાંથી રસ એકઠો કરે છે, જયારે કોઈ એક માખી રસવાળું ફૂલ શોધી લે છે ત્યારે બીજી માખીઓને જણાવવા તે ખાસ પ્રકારનું નૃત્ય કરે છે. કામદાર માખીઓ વગર ફૂલોના રસનો સંગ્રહ શક્ય નથી. મધમખોએ ચુસેલા રસનો સંગ્રહ તેઓ મધપૂડામાં કરે છે. જે મધમાં ફેરવાય છે.

૬૬. મધમાખીઓની જેમ બીજાં કયાં જીવજંતુઓ છે જે જૂથમાં રહેવાનું પસંદ કરે છે ?
ઉત્તર : મધમાખી જેમ કીડી , મકોડા , ઊધઈ અને ભમરી સમૂહમાં રહેવાનું પસંદ કરે છે.

૬૭. કીડીનું જૂથ કેટલા વિભાગમાં વહેંચાયેલું છે ? કયા કયા ?
ઉત્તર : કીડીનું જૂથ ત્રણ વિભાગ ( સમૂહ ) માં વહેંચાયેલું છે : (૧) રાણી કીડી (૨) સિપાહી કીડી (૩) કામદાર કીડી.

૬૮. રાણી કીડી શું કામ કરે છે ?
ઉત્તર : રાણી કીડી આજીવન ઈંડાં મૂક્વાનું કાર્ય કરે છે.

૬૯. સિપાહી કીડી ઇંડાં સેવે છે. (√ કે ×)
ઉત્તર : ×

૭o. ____ કીડીઓ દરની રક્ષા અને દેખભાળ કરે છે.
ઉત્તર : સિપાહી

૭૧. કામદાર કીડીઓ શું કામ કરે છે ?
ઉત્તર : કામદાર કીડીઓ ખાવાનું શોધવાનું અને દર સુધી પહોંચાડવાનું કાર્ય કરે છે.

૭૨. કીડી ___માં રહે છે.
ઉત્તર : દર

૭૩. ખાવાની કઈ કઈ ચીજવસ્તુઓ પાસે કીડીઓ ભેગી થાય છે ?
ઉત્તર : ખાંડ, ગોળ, સાકર, મીઠાઈ અને અન્ય કોઈ પણ ગળી ખાવાની ચીજવસ્તુઓ પાસે કીડીઓ ભેગી થાય છે.

૭૪. કીડીને કેટલા પગ હોય છે ?
ઉત્તર : કીડીને છ પગ હોય છે.

૭૫. જોડકાં જોડો.
1.

વિભાગ : અ	વિભાગ : બ	જવાબ
1. લીચીનાં ફૂલો	(અ) લીચીના વૃક્ષને ફૂલ આવે.	1. – બ
2. ઓક્ટોમ્બરથી ડિસેમ્બર	(બ) મધમાખીઓને ગમે.	2. – ઇ
3. ફેબ્રુઆરી	(ક) ઇંડાં મૂકે.	3. – અ
4. રાણી મધમાખી	(ડ) ફૂલોનો રસ એકઠો કરે.	4. – ક
5. કામદાર મધમાખી	(ઇ) મધમાખીઓ ઇંડા મૂકે.	5. – ડ

2.

વિભાગ : અ	વિભાગ : બ	જવાબ
1. રાણી કીડી	(અ) ખાવાનું શોધે.	1. – બ
2. સિપાહિ કીડી	(બ) ઇંડા મૂકે.	2. – ક
3. કામદાર કીડી	(ક) રક્ષા અને દેખભાળ કરે.	3. – અ